बाईंचं घर

मी पहिली- दुसरीत असेन. काका म्हणाले, "तुझ्या बाईंच्या घरी यायचय का?'' बाईंचा मुलगा काकांचा मित्र आहे ते माहिती होतं पण कधी त्यांच्या घरी वगैरे जाणं होईल अस मनातही नव्हत आल. मी अर्थातच 'हो' म्हणाले.

असलेल्या फ्रॉक मधला सर्वांत चांगला फ्रॉक घालून काकांसोबत बाईंच्या घरी जायला निघाले. नुसत्या शाळेतल्या बाई नाही, वर्गशिक्षिका नाही चक्क मुख्याध्यापिका बाईंच्या घरी जाणं म्हणजे ग्रेटच गोष्टं होती- निदान ९०-९१ सालात, मराठी शाळेत पहिलीत शिकाणार्या मुलीसाठी तर नक्कीच होती.

आम्ही गिरगावातून चालत निघालो. काका नेत होते तो रस्ता चौपाटीला जाणारा होता.- ' म्हणजे बाई चौपाटीच्या जवळ रहातात? किती मज्जा येत असेल त्यांना रोज समुद्र बघताना? ' असे काय काय विचार मनात चालू असतानाच आम्ही एका बिल्डिंगमध्ये शिरलो. खूप उंच बिल्डिंग होती. आमच्या दोन मजली चाळीपेक्षा तर खूपच उंच. आम्ही लिफ्टपाशी गेलो. बाईंच्या बिल्डिंगमधली लिफ्ट खूपच भारी होती. आवाज न करता आपोआप सरकणारे स्टीलचे दरवाजे असणारी. आणि आपण सांगू त्या मजल्यावर न्यायला आत एक दादा पण होता. माझ्या ओळखीत फक्तं बापू आजोबांच्या बिल्डिंगमध्येच लिफ्ट होती- ती पण आवाज करणारे लोखंडी दरवाजे असणारी . त्याच्यापेक्षा ही लिफ्ट खूपच छान होती. काकांनी 'सिक्स्थ फ्लोअर' अस त्या दादाला सांगितलं आणि लिफ्ट सुरु झाली हे कळायच्या आतच आम्ही सहाव्या मजल्यावर जाऊन पोहोचलो.

व्हरान्डयातून उजवीकडे वळल्यावर बाईंचं घर होतं. दरवाज्याच्या पाटीवर दोन नावं होती पण ती इंग्रजीतून असल्यामुळे नक्की कुणाची होती ते कळलं नाही. बाईंच्या घराला दोन दारं होती. काकांनी बेल वाजवली. बाईंनीच दार उघडलं आणि खूप छान हसून 'या आत' म्हणाल्या. दाराजवळच्या कोपरय़ात आम्ही चपला काढल्या. बाई, 'बसा हा, मी आले' असं म्हणून आत गेल्या. बाईंच्या घराचा हॉल खूपच मोठा होता आणि खाली पायांना मस्त मऊ मऊ लागणारा गालिचा होता-आई हळकुंकवाच्या वेळी खूप बायका यायच्या तेव्हा घालायची त्याच्या पेक्षा हा गालिचा खूपच मऊ होता. सोफा पण बसल्यावर एकदम आत जाणारा होता. मी एकदम शहाण्या मुलीसारखी शांत बसले होते. तेवढ्यात बाई पाणी घेउन बाहेर आल्या. एक छान ट्रे मधून दोन काचेच्या ग्लासातून पाणी आणलं होत. मला म्हणाल्या- 'हळू पी हां'. फ्रिज मधलं थंडगार पाणी होतं . फ्रिज मधलं पाणी प्यायलं तर आई ओरडेल हा विचार मी झटकून टाकला आणि काकांचं बघून अर्धाच ग्लास पाणी पिऊन ग्लास नीट आवाज न करता समोरच्या काचेच्या टी-पॉय वर ठेवला. मग बाई आणि काका मला न कळणार्या अवघड विषयांवर गप्पा मारायला लागले-कसल्यातरी बैँक, राजकारण वगैरे विषयांवर. मला बरंच झालं- शांतपणे बाईंचं घर बघून घेता आलं. बाईंच्या घरी मोठ्ठा टिव्ही होता आणि त्याच्या शेजारी रिमोट पण ठेवला होता. ज्या छोट्या काचेच्या कपाटात टिव्ही ठेवला होता त्याच्यातच एक टेप रेकॉर्डर होता- त्याला सीडी प्लेअर म्हणतात असं मला खूप उशिरा कळलं. खूप कमी आवाजात काहीतरी इंग्रजी गाणी लागली होती. शब्द तर कळतच नव्हते पण आईबाबा मला छायागीत पण बघू देत नाहीत तर बाईंकडे इंग्रजी गाणी कशी काय चालतात? हा प्रश्नं काही सुटेना पण बाई ऐकतायत म्हणजे ते नक्कीच वाईट नसणार असं मात्र वाटलं.

बाईंच्या घराचा रंग पण वेगळाच होता. खूप प्रसन्न असा. छताला दोन झुम्बरं पण होती. भिंतीवर कसली कसली चित्र होती- वेडयावाकड्या आकारांची- अर्थ न कळणारी पण दिसायला छान दिसणारी. कोपर्यातल्या एका कोरलेल्या स्टुलावर फुलांचा गुच्छ ठेवलेला पारदर्शी ग्लास होता. टीपॉयच्या खालच्या कप्प्यात बाबा फक्त रविवारी आणायचे तसला इंग्रजी पेपर आणि कुठलीतरी इंग्रजी मासिकं होती. भिंतीवरच्या कपाटात वेगवेगळी पुस्तकं होती. माझं कधीपसूनचं स्वप्नं होतं- घरातसुद्धा मावणार नाहीत एवढी पुस्तकं विकत घेण्याचं. बाईंकडे निदान एक कपाट भरेल इतकी तरी पुस्तकं आहेत- मला त्यतलं एखादं सोपं पुस्तक देऊन- 'वाचून परत आणून दे ' म्हणतील का? अशा विचारात मी असतानाच बाईंचं आणि काकांचं बोलणं संपलं, काकांनी एक फाइल बाईंकड़े दिली आणि त्यांच्या मुलाला द्यायला सांगितली आणि आम्ही जायला निघालो. बाई हसून 'ये हा उद्या शाळेत' म्हणाल्या. आम्ही घरी आलो. पुढचे कितीतरी दिवस 'बाईंचं घर' हा विषय आम्हाला मधल्या सुटीत डबा खाताना पुरला.

.......


परवा माझे पाच-सहा विद्यार्थी घरी आले होते- 'ताई तुझं घर बघयचय' म्हणत. सगळी कॉलेजच्या पहिल्या-दुसर्या वर्षात शिकणारी मुलं. घरी आल्यापासून 'तू दारावरची पाटी मुद्दामहून मराठीत ठेवलीयेस का? ही चिनीमातीची विंड बेल कुणी दिली? हा फोटो कुणी काढला? तुझा भाऊ एवढे छान फोटो काढतो? ए, हा पेन स्टैंड तू बनवलायस? तुझं DVD's collection किती छान आहे..! तू इराणी वगैरे सिनेमे पण बघतेस?' हे आणि असे कितीतरी प्रश्नं विचारून त्यांनी मला भंडावून सोडलं. या प्रश्नान्मधून डोकावणारी त्यांची 'ताईचं घर' बघण्याची उत्सुकता, कुतूहल, नविन गोष्टिन्चं अप्रूप, आपल्यात आणि ताईच्यात कही साधर्म्य आहे का ते शोधण्याची धडपड आणि वेगळेपण असेल तर ते काय आणि ते कमीतकमी असावं अशी त्यांची इच्छा वगैरे जाणवली आणि मी पाहिलेलं 'बाईंचं घर' इतक्या वर्षानंतरही लख्खपणे समोर आलं. तेव्हा मी खूपच बुजरी होते. या मुलांइतकी धीट नव्हते. ही सगळी माझ्यापेक्षा खूपच धीटपणे आणि मोकळेपणाने वावरतायत. तेव्हाच्या माझ्यातला आणि आजच्या यांच्यातला एवढा फरक सोडला तर त्यांची उत्सुकता तर तीच आहे... मला आश्चर्य वाटलं आणि समाधानही.. काळ बदलला तरी कही गोष्टी बदलत नाहीत हेच खरं....