नातं हॉस्टेलशी...

(मी कॉलेजची महत्त्वाची पाच वर्ष स. प. महाविद्यालयाच्या हॉस्टेलमध्ये राहिले. त्या पाच वर्षात आलेले साधेसे अनुभव जे माझ्यासाठी खूप मोलाचे आहेत ते इथे मांडतेय. हा लेख हॉस्टेलमध्ये राहत असताना तिथल्या मैत्रिणींना उद्देशून लिहीलाय. त्यामुळे सगळीकडे 'आपलं, आपण' असे उल्लेख आहेत. जे हॉस्टेल मध्ये राहिलेत त्यांना असेच काहीसे अनुभव आले असतील कदाचित, जे राहिले नसतील त्यांना कधीतरी हॉस्टेल मध्ये राहावंसं वाटेल असं वाटतं..)


घरातून निघताना, 'हळू जा' म्हणताना आईने आणलेलं उसनं हसू, आजीने हळूच डोळ्याला लावलेला पदर, बाबांनी 'अच्छा' म्हणताना त्यांचा कसनुकसा झालेला चेहेरा, आठ तासांचा कंटाळवाणा प्रवास शिवाय पहाटे पुण्यात पोहोचल्यावर 'म्याडम रिटर्नचा यक्ष्ट्रा चार्ज पडेल' म्हणून रिक्षात बसण्याआधीपासूनच रिक्षावाल्याने आणलेला वात हे सगळं कॉलेजच्या मुख्य दारातून आत आल्यानंतर हळूहळू कमी व्हायला लागतं आणि हॉस्टेलचं गेट बघितल्यानंतर नुसतं विसरायलाच होतं असं नाही तर हॉस्टेलच्या आत जाण्याची ओढ लागते. म्हटलं तर 'परक्या' अशा या वास्तूशी आपलं इतकं आत्मीय, आपलेपणाचं नातं निर्माण होऊ शकतं? पाच वर्षांच्या माझ्या अनुभवांवरून मी म्हणेन, 'नक्की होऊ शकतं'. हॉस्टेलचा फोटो काढून त्यावर कॉमेंट म्हणून 'माझा पुण्यातलं मोठ्ठ घर' असं लिहिताना माझा एकदाही कचरला नाही, मे महिन्यात एकदा रात्री संपूर्ण हॉस्टेलमध्ये एकट, शब्दशः एकट झोपायची वेळ आल्यावर मला एक क्षणही भीती वाटली नाही. हे सगळं आपलेपणा वाटत नसता तर झालं असतं?

हॉस्टेल हि खरोखर एक वैशिष्ट्यपूर्ण आणि वैचित्र्यापूर्ण वास्तू आहे. आणि तिच्या प्रत्येक वैशिष्ट्याबरोबर आपलं एक घट्ट नातं आहे. आपल्या रूम्स- छोट्या असल्या तरीही आपल्या हक्काच्या, खूप पसारा करण्याची किंवा कदाचित खूप कलात्मक रित्या सामान लावण्याची परवानगी देणाऱ्या. आता पदव्युत्तर वर्गात येऊनही आपली F.Y . ची, ही S.Y. ची, T .Y. ची रूम बघताना हरखून जायला होतं. आम्ही बेड असा ठेवला होता, टेबलं अशी ठेवली होती हे रुमच्या पुढच्या वारसदारांना सांगताना आणि त्यांना ऐकताना किती मजा येते! जुनी रूम, नवे बदल विसरून क्षणात डोळ्यापुढे तरळते आणि त्याच्याबरोबर असंख्य आठवणी... सगळ्यात महत्त्वाचा आपल्या रुम्सचा रंग ज्यातून अजूनही कुठून कुठून जुना रंग आपला अस्तित्व दाखवतोच. 'आम्ही आलो त्या वर्षी हॉस्टेलला अमुक रंग होता' हे सांगताना पूर्वी केलेली भिंतीवरची कलाकुसर आठवते. एकमेकींवर केलेल्या आणि भिंतीवर मोठाल्या अक्षरात लिहिलेल्या छोट्या कविता, एकमेकींची चित्रं, एव्हढंच कशाला, आपल्या लाडक्या बेबोवर(आमच्या हॉस्टेल मधली कुत्री जी रोज नव्या नव्या कुत्र्यांबरोबर फिरायची) 'मोहोब्बते' च्या धर्तीवर केलेलं 'कुत्तोब्बते' हे महाकाव्य(?) सुद्धा हटकून आठवतं.

रूममधल्या कॉटची आणि टेबलांची तर आपापली अशी एक खासियत आहे. काही कॉट दोन्ही बाजूंनी उंच आणि मध्ये वाकलेल्या. काही आवाज करणाऱ्या तर काही शांत, गरीब अश्या. काही टेबलं हलणारी- कदाचित रुमच्या पातळीतल्या असमतोलामुळे किंवा काही खरोखरच चांगली. व्यवस्थित लागणारे किंवा न लागणारे ड्रॉवर्स, व्यवस्थित न लागणारे ड्रॉवर्स लावण्यासाठी वापराव्या लागणाऱ्या ट्रिक्स- या सगळ्याची मजा काही औरच. दारांची गम्मत तर आणखीनच वेगळी, आधी एक दार थोडं जोरात पुढे ओढायचं मग दुसरं थोडं वर उचलल्यासारखं करून लावायचं, या आणि अश्या कितीतरी तऱ्हा. थोडक्यात काय तर प्रत्येक दाराची, रूमची स्वतंत्र अशी ओळख आहे.

हॉस्टेलमधली बाथरूम्स वगैरे तर आजन्म कंटाळवाणा आणि वादाचा विषय. कोणत्या बाथरूमचा नळ, बल्ब आणि 'अंतर्गत व्यवस्था' चांगली आहे हे वर्षाच्या सुरुवातीलाच हेरून ठेऊन वर्षभर त्याच बाथरूम मध्ये आंघोळ करणं, आंघोळीकरता सतत असणारी भलीमोठी रांग, एक बादली भरण्यासाठी पंधरा मिनिटांहून अधिक वेळ घेणारे गिझर्स, तुंबलेल्या किंवा तुंबणाऱ्या बाथरुम्सवर न रागावता उलट त्यावर केलेले विनोद किंवा चारोळ्या, एकाच दिवशी धुतलेले वीसहून अधिक कपडे हे सगळे अनुभव आणि आठवणी फक्त आणि फक्त हॉस्टेलमध्येच मिळू शकतात.
(क्रमशः)